Şizofreninin Belirtileri Nelerdir?

Şizofreni insan beyninin algılama, muhakeme, düşünce, dil, konuşma, yazma gibi en ileri işlevlerini etkilediği için geniş bir belirti yelpazesine sahiptir. Tanıyı kesinleştirecek sadece şizofreniye özgü bir belirti yoktur. Ancak genel itibarı ile psikoz, apati (ilgi kaybı), irade kaybı, duygulanımda küntlük, sosyal içe çekilme, hareket belirtileri ve bilişsel bozukluk ile seyreden bir klinik tablo görünümündedir.

Şizofreni belirtileri:

Pozitif belirtiler
Negatif belirtiler
Düşünce ve davranışta dağınıklık (dezorganizasyon)
Bilişsel, duygudurum ve motor belirtiler

şeklinde sınıflandırılır.

Şizofreninin Pozitif Belirtileri Nelerdir?

Pozitif terimi olmaması gereken bir şeyin olduğunu ya da normal gibi görünen bir şeyin abartılmış olduğunu ifade eder.

Pozitif belirtiler gerçeği değerlendirme yetisinin ve algının bozulmasına bağlı olarak gelişen varsanılar (halüsinasyonlar) ve düşüncenin içeriğinde bozulma sonrasında gelişen sanrılardır (hezeyanlar).

Ayrıca düşüncenin biçiminde ve sürecinde (yapısı) bozulmaya bağlı belirtilerle dil ve konuşma bozukluklarının bazıları da pozitif belirti kapsamına girer.

Şizofrenideki Algı Bozuklukları (Varsanılar=Halüsinasyonlar)

Varsanı, herhangi bir uyaran olmadığı halde varmış gibi algılanmasıdır. İşitme varsanıları şizofrenide en çok görülen varsanı çeşididir. Ancak görme, tatma, koklama ve dokunma varsanıları da görülebilir.

İşitme varsanıları en çok hastayı tehdit eden, açık saçık konuşan, komut veren, küfreden, olumsuz, suçlayıcı ve aşağılayıcı sesler şeklinde işitilir. Bu sesler genellikle aralarında konuşan, hastadan bir üçüncü şahısmış gibi bahseden seslerdir. Bazen hastaların kendi düşünceleri de kulaklarına ses olarak gelebilir. Uğultu, gürültü, haykırma, gülme, müzik şeklinde sesler de duyulabilir. Sesler bazen çok açık bazen de uzaktan, derinden ya da fısıltı şeklinde gelebilir.

Görme varsanıları çok nadirdir. Işık, insan, hayvan, nesne görme şeklindedir.

Dokunma varsanıları genellikle hastanın kendisine dokunulduğunu, derisine birşeylerin batırıldığını, üzerinde birşeylerin (böcek gibi) gezindiğini, kendisiyle cinsel ilişkiye girildiğini, bedenin kesildiğini ya da vücuduna elektrik verildiğini hissetmesi şeklindedir.

Koku varsanıları ortamda olmayan idrar, dışkı, çürümüş et, duman veya yanık kokusu alma, tat varsanıları da metalik tarzda, hoş olmayan, tuhaf tatlar şeklinde olabilir.

Varsanıların dışında Kurt Schneider’in tanımladığı ve şizofreni tanısı koymada özel bir değere sahip olan Birinci Derece Belirtileri (Schneiderian Belirtiler) vardır.

Birinci Derece Belirtileri (Schneiderian Belirtiler)

Kendi düşüncelerini söyleyen sesler işitme
Kendisi hakkında konuşan ve tartışan sesler işitme (üçüncü şahıs varsanıları)
Kendisi hakkında yorum yapan sesler işitme
Dış güçler tarafından bedeninin etkilenmesi (bedensel edilgenlik)
Düşünce sokulması ve çalınması
Düşünce okunması, yayınlanması
Algıların sanrılarla yorumlanması (sanrıi algı)
Duygu veya duyumların dış güçler tarafından oluşturulması
Eylem veya isteklerin dış güçler tarafından oluşturulması, etkinlenmesi

Schneiderian belirtiler edilgenlik düşünceleri olarak da geçer ve şizofreni için oldukça tipiktir. Bu belirtilerin varlığı şizofreni tanısını kesinleştirmez ama yokluğu da şizofreniyi ekarte ettirmez.

Hasta hareketlerinin yönlendirildiğini, beyninin yıkandığını, düşüncelerinin basın yayın organlarıyla bütün dünyaya yayınlandığını düşünür. Radyoda, televizyonda, gazetelerde, hatta filmlerde kendi düşüncelerinin anlatıldığına inanır. Buna düşünce yayınlanması adı verilir.

Bazıları düşüncelerinin başkalarınca okunduğunu, beyninden çalındığını, istemediği düşüncelerin zihnine sokulduğunu iddia eder. Gizli güçler gece gelip düşüncelerini çalmış veya beyinlerine bazı düşünceler yerleştirmiştir. Bazen hastalar bütün hareketlerinin bir başkası tarafından yönlendirildiğine inanabilir. Hastaya göre, oturması, kalkması, yatması, konuşması, yürümesi, yemesi, içmesi bazı güçler tarafından yönlendirilir.

Şizofrenide Düşünce Bozuklukları Nelerdir?

Düşünce ve muhakeme bozukluğu şizofreninin en önemli belirtisidir. Beyindeki aksaklıklar sebebiyle duygu, düşünce ve davranışlardaki bütünlük bozulur. Bu durumda zihinsel süreçler adeta birbirinden bağımsız olarak çalışır; algılama, değerlendirme, muhakeme ve davranışa dökme süreci, belirlenen bu disiplin içinde işleyemez. Şizofreni ismi bu zihinsel yarılmayı ifade eder. Bunun arka planında sağlıklı düşünebilme yeteneğinin kaybı yatar.

Bir düşüncenin sağlıklı olabilmesi için gerçeğe uygun, bir amaca yönelik, birbiriyle bağlantılı ve düzenli bir akış içinde olmalıdır. Şizofrenide düşünce gerçeklikten kopuk, amaçsız, bağlantısız ve düzensizdir. Şizofrenide düşünce bozukluğu üç şekilde karşımıza çıkar:

Düşünce İçeriğinin Bozulması (sanrılar)
Düşünce Biçiminin Bozulması
Düşünce Sürecinin Bozulması

Şizofrenide Düşünce İçeriğinin Bozulmasıyla Oluşan Sanrı Nedir?

Düşünce içeriği bir kişinin fikirlerini, inançlarını ve dış dünya hakkındaki yorumlarını yansıtır. Şizofrenide düşünce içeriğindeki bozulma kendisini sanrılarla gösterir.

Sanrılar dış dünya gerçeklerinin ve görülenlerin çarpıtılmasıdır. Varsanıda olmayan görüntülerin görülmesi, sanrıda ise var olan görüntülerin yanlış yorumlanması söz konusudur.

Sanrılar düşünce ile birlikte muhakemenin de bozulduğunu gösterir. Muhakeme (yargılama) beyne gelen bilgilerin, işlendikten sonra ne olduğunun ve ne anlama geldiğinin karara bağlanmasıdır. Çevreden alınan uyarıların, bellekte daha önceden kaydedilmiş olan deneyimlerle karşılaştırılması suretiyle sağlıklı hükümler verebilme becerisi olarak da tanımlanabilir. Duyduğumuz bir sesin, gördüğümüz bir görüntünün anlamının ne olduğunu ve neyi anlatmak istediğini muhakeme sayesinde idrak edebiliriz. Beş duyu organıyla algıladığımız uyarılar, beyinde bilgi-işlem sürecinden geçer ve ön bölgede (prefrontal) hükme bağlanır. Şizofrenili hastalarda bilginin beş duyu yoluyla toplanması ve beyne iletilmesi normal, ancak bu bilginin işlenmesi bozuktur. Daha net bir ifadeyle, şizofrenide bilgiler doğru toplanır ama yanlış yorumlanır. Buna muhakeme kusuru denir