Sınav Kaygısı

Sınav Kaygısı Nedir?

Sınav kaygısı sınanma korkusudur. Sınanma korkusunda, çocuk ya da ergen evde çözdüğü sınav ve testlerde başarılı olurken okul ve dershanede başarısı gözle görünür şekilde düşmektedir. Çoğunlukla bu endişeye fizyolojik belirtilerde eşlik eder. En iyi performans optimum kaygı düzeyi ile elde edilir. Hem çocuklar hem de yetişkinler sınavlardan önce belli bir düzeyde endişe ve heyecan duyarlar. Belli bir düzeyde endişe ve heyecan duyulması normal sayılır ayrıca bu duyulan kaygı ve heyecanın başarılı olmada etkileri de vardır. Fakat çocuğun aşırı derecede heyecan ve kaygı duyması tüm bildiklerini unutmasına, daha sonrasında ise suçluluk duygusuna kapılmasına daha kötü durumlarda ise depresyona yol açabilir.

Çocuğun başarısını veya başarısızlığını nasıl değerlendirdiği çok önemlidir. Bazı çocuklar başarı ve başarısızlıklarını içsel nedenlere bağlarken bazıları ise dışsal faktörlerin etken olduğunu düşünürler. İçsel nedenlere bağlayan çocuklar başarısız olduklarında “Benim hatam, daha çok çalışmalıydım” gibi düşüncelere sahip iken dışsal faktörlere bağlayan çocuklar “Öğretmen zaten bana taktı”, “Sorular çok zordu” gibi düşüncelere sahip olabilirler. Başarılı olanlar ise içsel faktörlere yönelirken “Çok çalıştım ve hak ettim” diye düşünürken dışsal faktörlerin etkin olduğunu düşünenler ise “Tamamen şansım yaver gitti” şeklinde ifadeler kullanabilirler.

Yapılan araştırmalara göre kullanılan dışsal veya içsel düşünceler hem kullanıldığı temaya hem de çocuğun genel mizacına göre yararlı olabilir. Fakat genel anlamda, yaşanılan olayları içsel faktörlere bağlayan çocukların daha başarılı oldukları gözlenmiştir.

Sınav Kaygısı Nasıl Anlaşılır?

Sınav kaygısının fiziksel ve duygusal birkaç belirtisi görülebilir. Fiziksel belirtiler, bedensel sistemin tehdit algısına verdiği tepkilerdir. Kalp çarpıntısı, terleme, nefes darlığı, baş dönmesi, mide bulantısı gibi fiziki semptomlar görülebilir. Duygusal ve bilişsel belirtiler korku ve panik hali, yapamayacağım, başarısız olacağım gibi olumsuz düşünceler, konsantrasyon bozukluğu şeklinde olabilir. Özellikle bilişsel belirtiler, öğrencinin potansiyelini göstermesini engeller.

Ergenlerde Sınav Kaygısı

Ergenlik dönemi, bireyin kimlik oluşumunu gerçekleştirdiği, hem bedensel hem de duygusal değişimlerin yoğun yaşandığı bir süreçtir. Bu dönemde sınav kaygısı, sadece akademik performansla değil, ergenin kendilik algısıyla da doğrudan ilişkilidir.

Sınav başarısı, bu yaş grubundaki bireyler için özgüvenin ve sosyal kabul görmenin bir ölçütü hâline gelebilir. Bu nedenle sınavlara yüklenen anlam, gerçekte taşıdıkları akademik işlevin çok ötesine geçer. Sosyal medya, akran baskısı ve aile beklentileri gibi dış etkenler de sınav kaygısını derinleştirebilir.

Ergenler sıklıkla şu düşüncelerle boğuşurlar:

• “Başarısız olursam ailemi hayal kırıklığına uğratırım.”
• “Arkadaşlarım kazanamazsam benimle dalga geçer.”
• “Notlarım benim değerimi belirliyor.”

Bu düşünceler zamanla içselleştirilerek kalıcı özgüven sorunlarına dönüşebilir.

Ergenlik dönemindeki bireylere sınav kaygısını azaltmak için uyum becerileri kazandırmak oldukça önemlidir. Bu beceriler sayesinde genç bireyler hem sınav stresini yönetebilir hem de gelecekte karşılaşacakları zorluklarla başa çıkmayı öğrenirler.

Sınav Kaygısı Tedavisi

Aşırı sınav kaygısı yaşayan çocukların yardım almaları önerilir. Bu yardım sırasında çocuğa rahatlama egzersizleri ve bu tip durumlarda heyecanını ve kaygısını giderebilecek bazı ipuçları sağlanabilir. Derin diyafram nefesi, kalp ritmini yavaşlatır ve zihni sakinleştirir. Özellikle sınavdan önce uygulanması önerilir. Bu teknikte vücudun belirli kas grupları sırasıyla kasılır ve gevşetilir. Bedensel gevşeme, zihinsel rahatlamayı da beraberinde getirir.

Sınav kaygısı ile çalışma iki şekilde olabilmektedir. Bunlardan ilki performans geliştirme diyebileceğimiz çocuğun ya da ergenin kaygısını ve dikkatini en iyi şekilde yönetme becerileri geliştirmedir. İkincisi ise kaygıya bağlı olarak yaşanan önceki olumsuz deneyimlerin izlerine duyarsızlaşma ve gelecekte başardığı bir sahnenin zihinde oluşturulmasıyla olur. Her iki basamak için kullanılan EMDR yöntemi, çocukların sınanma duygusu karşısındaki kontrol, özgüven ve performanslarının geliştirilmesinde en etkin yöntemlerden birisidir.

EMDR (Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme) terapisi özellikle sınavla ilgili geçmişte yaşanmış travmatik ya da olumsuz deneyimlerin (başarısızlık, aşağılanma, panik anı vb.) etkisini azaltmak için tercih edilir. “Başarısız olacağım” gibi düşünceler yerine, “Hazırım”, “Elimden geleni yapıyorum” gibi destekleyici inançlar EMDR oturumlarında yerleştirilir.

Ailelerin bu dönemde ergen bireylerle empati kurması, baskıdan uzak destekleyici bir tutum benimsemesi gerekir. “Başarılı olmanı istiyoruz ama senin sağlığın bizim için daha önemli” gibi yaklaşımlar, ergenin içsel güven duygusunu artırır.

Öğretmenlerin ise sadece sonuç değil, sürece de odaklanan değerlendirme biçimleri uygulaması, öğrencinin sürekli kıyaslandığı değil desteklendiği bir eğitim ortamı oluşturur.

PROF. DR. ADNAN ÇOBAN

PSİKİYATRİST-PSİKOTERAPİST

Okula Devamsızlık hakkında bilgi almak isterseniz eğer ki; İlgili linke tıklayabilirsiniz.